ଡିପଫେକ’ର ଜାଲ: AI-ର ଠକେଇରୁ କିପରି ସୁରକ୍ଷିତ ରହିବେ?

AI (ଆର୍ଟିଫିସିଆଲ ଇଣ୍ଟେଲିଜେନ୍ସ) ଏହି ବର୍ଷର ସବୁଠୁ ଚର୍ଚ୍ଚିତ ଶବ୍ଦ, ଏବଂ ଏହା ଠିକ୍ ମଧ୍ୟ। ଆମେ ଦେଖୁଛୁ ଯେ ଟେକ୍ନୋଲୋଜିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମନୋରଞ୍ଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ କାମ ଏବଂ ନୂଆ ନୂଆ ଜିନିଷରେ AIର ବ୍ୟବହାର ବହୁତ ବଢ଼ିଯାଇଛି। କିନ୍ତୁ, ଯେମିତି AI ଅଧିକ ଉନ୍ନତ ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସହଜରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଛି, ଏହା ସହିତ ଆସୁଥିବା ବିପଦ ମଧ୍ୟ ସେତିକି ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି। ଆଜିକାଲି ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ, ଜଣାଶୁଣା ଲୋକ (ସେଲିବ୍ରିଟି) ଓ ନେତାମାନଙ୍କର AI ଦ୍ୱାରା ତିଆରି ହୋଇଥିବା ପ୍ରାୟ ଅସଲି ଫଟୋ ଓ ଭିଡିଓରେ ଭରି ରହିଛି। ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖି କେଉଁଟା ସତ ଓ କେଉଁଟା ମିଛ, ତାହା ଜାଣିବା ପ୍ରାୟ ଅସମ୍ଭବ! ଏହି ଟେକ୍ନୋଲୋଜିର ଅପବ୍ୟବହାର କରି ଠକମାନେ ଏବେ ‘ଡିପଫେକ’ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ଦେଖାଉଛନ୍ତି।

ଡିପଫେକ ନକଲ କ’ଣ?

ଡିପଫେକ ନକଲ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକାର ଠକେଇ, ଯେଉଁଥିରେ ଜଣେ ଠକ AI ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ବ୍ୟବହାର କରି ଅନ୍ୟ କାହାରି ପରିଚୟ ନେଇଥାଏ। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଆପଣଙ୍କୁ ଠକେଇ ଟଙ୍କା ହାତେଇବା କିମ୍ବା ଆପଣଙ୍କର ଗୋପନୀୟ ତଥ୍ୟ ଚୋରି କରିବା। ଏଥିପାଇଁ ସେମାନେ ନିଜକୁ ଆପଣଙ୍କର ବନ୍ଧୁ, ପରିବାରର ସଦସ୍ୟ, କୌଣସି କମ୍ପାନୀର କର୍ମଚାରୀ କିମ୍ବା ସରକାରୀ ଅଧିକାରୀ ବୋଲି କହିପାରନ୍ତି।

“ଡିପଫେକ” ଶବ୍ଦଟି “ଡିପ ଲର୍ଣ୍ଣିଂ” ଏବଂ “ଫେକ” ବା ନକଲିକୁ ମିଶାଇ ତିଆରି ହୋଇଛି। ଏହାକୁ ‘ଜେନେରେଟିଭ ଆଡଭର୍ସାରିଆଲ ନେଟୱର୍କ’ (GANs) ନାମକ ଏକ AI ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ବ୍ୟବହାର କରି ତିଆରି କରାଯାଏ। ଏହି ଟେକ୍ନୋଲୋଜି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ତଥ୍ୟରୁ ଶିଖି, ଏକ ନକଲି କିନ୍ତୁ ପୁରା ଅସଲି ଭଳି ଦେଖାଯାଉଥିବା ଫଟୋ ବା ଭିଡିଓ ତିଆରି କରିପାରେ। ଏହା ଠକମାନଙ୍କୁ ଏପରି ବିଶ୍ୱାସଯୋଗ୍ୟ ଅଡିଓ ମେସେଜ୍ କିମ୍ବା ଭିଡିଓ ତିଆରି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ଯାହାକୁ ଅସଲି ଠାରୁ ଅଲଗା କରିବା ପ୍ରାୟ ଅସମ୍ଭବ।

ନକଲ ପାଇଁ ଡିପଫେକ କିପରି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ?

ଡିପଫେକ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ମୁହଁର ଗଠନ ଏବଂ ସ୍ୱରକୁ ନକଲ କରି ତାଙ୍କର ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୃତ୍ରିମ ରୂପ ତିଆରି କରେ, ଯାହାକୁ ଅପରାଧୀମାନେ ଖରାପ କାମ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଲୋକଙ୍କୁ ନକଲ କରିବା ପାଇଁ ଡିପଫେକକୁ କିଛି ଏହିଭଳି ଉପାୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ:

• ପରିଚୟ ଚୋରି: ମୁହଁ କିମ୍ବା ସ୍ୱର ଦ୍ୱାରା ଖୋଲୁଥିବା ଅନଲାଇନ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ଡିପଫେକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ। ଏହାଦ୍ୱାରା ଅପରାଧୀମାନେ ଅନ୍ୟ କାହାରି ନାମରେ ଆକାଉଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରିପାରନ୍ତି, ଲୋନ ନେଇପାରନ୍ତି କିମ୍ବା କ୍ରେଡିଟ କାର୍ଡ ଖୋଲିପାରନ୍ତି।
• ଆର୍ଥିକ ଠକେଇ: ଠକମାନେ ଡିପଫେକ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଆପଣଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରିୟଜନଙ୍କ ପରିଚୟ ନେଇ ଏକ ମିଛ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ବାହାନା କରି ଟଙ୍କା ମାଗିପାରନ୍ତି। କିମ୍ବା କୌଣସି ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପରିଚୟ ଦେଇ ଟଙ୍କା ଟ୍ରାନ୍ସଫର କରିବାକୁ ଦାବି କରିପାରନ୍ତି। ଏହି ନକଲି ଭିଡିଓ ବା ଅଡିଓ ଦେଖିବାକୁ ଓ ଶୁଣିବାକୁ ଏତେ ଅସଲି ଲାଗେ ଯେ, ଏହା ଲୋକଙ୍କୁ ଠକିବାରେ ବହୁତ ସଫଳ ହୋଇଥାଏ।
• ବ୍ଲାକମେଲ ଓ ଜବରଦସ୍ତ ଅର୍ଥ ଆଦାୟ: ଅପରାଧୀମାନେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ନକଲି ଆପତ୍ତିଜନକ ଭିଡିଓ କିମ୍ବା ଫଟୋ ତିଆରି କରି ତାଙ୍କଠାରୁ ଟଙ୍କା ଆଦାୟ କରିପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ କିଛି କାମ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି। 
• ମିଥ୍ୟା ସୂଚନା ବା ଗୁଜବ ପ୍ରଚାର: ଡିପଫେକ ମାଧ୍ୟମରେ କୌଣସି ଜଣାଶୁଣା ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ସେମାନେ କେବେ ନ କରିଥିବା କାମ କରିବା କିମ୍ବା ନ କହିଥିବା କଥା କହିବା ଭଳି ଦେଖାଯାଇପାରେ। ଏହାକୁ କାହାରିର ସମ୍ମାନ ହାନି କରିବା, ସାମାଜିକ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବା, କିମ୍ବା ବଜାରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ।

ଡିପଫେକ କିପରି ଚିହ୍ନିବେ?

ଯଦିଓ ଡିପଫେକ ପ୍ରାୟତଃ ଅସଲି ଭଳି ଲାଗେ, ଆପଣ ଏହି ସଙ୍କେତଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖି ନକଲିକୁ ଚିହ୍ନି ପାରିବେ:

• ଦୃଶ୍ୟରେ ତ୍ରୁଟି: ଅଜବ ଗତିବିଧି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ, ଯେପରିକି ଅସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବେ ଆଖି ପଲକ ପକାଇବା କିମ୍ବା ମୁହଁର ଭାବଭଙ୍ଗୀ ସ୍ୱାଭାବିକ ନହେବା। ଏହା ମଧ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମୁହଁରେ ଥିବା ଆଲୋକ ଓ ଛାଇ ତାଙ୍କ ଆଖପାଖର ପରିବେଶ ସହିତ ମେଳ ଖାଉଛି କି ନାହିଁ।
• ସ୍ୱରରୁ ସଙ୍କେତ: ସ୍ୱର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତୁ। ଏହା ହୁଏତ ଭାବହୀନ, ରୋବଟ ଭଳି କିମ୍ବା ମଝିରେ ମଝିରେ ଅସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ଅଟକି ଯାଉଥିବା ପରି ଶୁଣାଯାଇପାରେ। ଶବ୍ଦଟି ଭିଡିଓ ସହିତ ମେଳ ନ ଖାଇପାରେ, ଅର୍ଥାତ କଥାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଓଠର ଗତି ସହିତ ମିଶୁନଥିବ।
• ସନ୍ଦେହଜନକ ଅନୁରୋଧ: କୌଣସି ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଅନୁରୋଧ, ବିଶେଷକରି ଟଙ୍କା କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥ୍ୟ ମାଗୁଥିବା ଅନୁରୋଧ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ସତର୍କ ରୁହନ୍ତୁ। ଠକମାନେ ସବୁବେଳେ କାମଟି ଜରୁରୀ ବୋଲି ଦେଖାଇ ଆପଣଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାନ୍ତି, ଯାହାଫଳରେ ଆପଣ ଶୀଘ୍ର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଯିବେ।

ଡିପଫେକରୁ ନିଜକୁ କିପରି ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବେ?

ଡିପଫେକ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ଏକ ବଢୁଥିବା ବିପଦ, କିନ୍ତୁ ଆପଣ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ କିଛି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇପାରିବେ।

• ମଲ୍ଟି-ଫ୍ୟାକ୍ଟର ଅଥେଣ୍ଟିକେସନ (MFA) ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ: ସବୁବେଳେ ଆପଣଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟରେ MFA ଚାଲୁ ରଖନ୍ତୁ। ଏହା ଏକ ଅତିରିକ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ସ୍ତର ଯୋଗାଇଥାଏ। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ଯଦି ଜଣେ ଠକ ଆପଣଙ୍କ ଫିଙ୍ଗରପ୍ରିଣ୍ଟ ବା ବାୟୋମେଟିକ ଲକ ପାର କରିଯାଏ, ତଥାପି ତାକୁ ଆପଣଙ୍କ ଆକାଉଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଆଉ ଏକ ପ୍ରମାଣୀକରଣର ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼ିବ।
• ସନ୍ଦେହଜନକ ଅନୁରୋଧକୁ ଯାଞ୍ଚ କରନ୍ତୁ: ଯଦି କୌଣସି ବନ୍ଧୁ କିମ୍ବା ସହକର୍ମୀ ଭିଡିଓ କଲ କିମ୍ବା ମେସେଜ ମାଧ୍ୟମରେ ଟଙ୍କା କିମ୍ବା କୌଣସି ତଥ୍ୟ ପାଇଁ ଏକ ଅସାଧାରଣ ଅନୁରୋଧ କରନ୍ତି, ତେବେ ଫୋନ କାଟି ଦିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଶ୍ୱସ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୋଗାଯୋଗ କରନ୍ତୁ—ଯେପରିକି ତାଙ୍କର ପରିଚିତ ନମ୍ବରରେ ନିଜେ ପୁଣି ଥରେ କଲ କରନ୍ତୁ।
• ନିଜେ ସଚେତନ ହୁଅନ୍ତୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସଚେତନ କରନ୍ତୁ: ଡିପଫେକକୁ ଚିହ୍ନିବାର ସଙ୍କେତଗୁଡ଼ିକୁ ଶିଖନ୍ତୁ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କ ପରିବାର ଓ ସହକର୍ମୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରନ୍ତୁ। “ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତୁ, କିନ୍ତୁ ନିଶ୍ଚୟ ଯାଞ୍ଚ କରନ୍ତୁ” ଏହି ମନୋଭାବ ଏପରି ଠକେଇରୁ ବଞ୍ଚିବାର ସବୁଠୁ ଭଲ ଉପାୟ।

କିପରି ଅଭିଯୋଗ କରିବେ?

ଯଦି ଆପଣ ସନ୍ଦେହ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଆପଣ ଏକ ଠକେଇର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି, ତେବେ ତୁରନ୍ତ ଏହାର ଅଭିଯୋଗ କରନ୍ତୁ:

PhonePe ରେ ଅଭିଯୋଗ କରିବା:

• PhonePe ଆପ: Help/ସହାୟତା ବିଭାଗକୁ ଯାଇ ଏକ ଅଭିଯୋଗ ଦାଖଲ କରନ୍ତୁ।
• PhonePe କଷ୍ଟମର କେୟାର: 80-68727374 / 022-68727374 ନମ୍ବରରେ କଲ କରନ୍ତୁ।
• ସୋସିଆଲ ମିଡିଆରେ ଅଭିଯୋଗ:
  • Twitter: PhonePe Support
  • Facebook: PhonePe Official
• ଅଭିଯୋଗ ସମାଧାନ: PhonePe ଅଭିଯୋଗ ପୋର୍ଟାଲରେ ଏକ ଅଭିଯୋଗ ଦାଖଲ କରନ୍ତୁ।

ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାକୁ ରିପୋର୍ଟ କରିବା:

• ସାଇବର କ୍ରାଇମ ସେଲ: ସାଇବର କ୍ରାଇମ ପୋର୍ଟାଲରେ ଅନଲାଇନରେ ଏକ ଅଭିଯୋଗ ଦାଖଲ କରନ୍ତୁ କିମ୍ବା 1930 କୁ କଲ କରନ୍ତୁ।
• ଦୂରସଞ୍ଚାର ବିଭାଗ (DOT): ସନ୍ଦେହଜନକ ମେସେଜ, କଲ କିମ୍ବା ହ୍ଵାଟ୍ସଆପ ଠକେଇ ବିଷୟରେ ସଞ୍ଚାର ସାଥୀ ପୋର୍ଟାଲ ଚକ୍ଷୁ (Chakshu) ସୁବିଧା ମାଧ୍ୟମରେ ରିପୋର୍ଟ କରନ୍ତୁ।

ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରିମାଇଣ୍ଡର — PhonePe କଦାପି ଗୋପନୀୟ କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିବରଣୀ ମାଗେ ନାହିଁ। ଯଦି phonepe.com ଡୋମେନରୁ ଆସିନାହିଁ, ତେବେ PhonePeରୁ ଆସିଥିବାର ଦାବି କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଇମେଲକୁ ଅଣଦେଖା କରନ୍ତୁ। ଯଦି ଆପଣ ଠକେଇର ସନ୍ଦେହ କରୁଛନ୍ତି, ତେବେ ଦୟାକରି ତୁରନ୍ତ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରନ୍ତୁ।